Nederland – De politie en handelsplatform Marktplaats hebben de afgelopen twee jaar intensief samengewerkt. Met als doel het aantal gevallen van betaalverzoekfraude via dit handelsplatform terugdringen en nieuwe slachtoffers voorkomen. Het krachten bundelen bleek succesvol; het aantal gevallen van betaalverzoekfraude is in twee jaar (januari 2021 t/m december 2022) met 76,5% afgenomen.
Stel je voor: met het oog op wat extra inkomsten na de feestdagen heb je wat zaken via Marktplaats te koop gezet. Je hebt al snel contact met een potentiële ‘koper’.
Deze ‘koper’ vraagt vervolgens om via een link die vaak via WhatsApp wordt gestuurd om een kleine betaling of verificatie te doen. Bijvoorbeeld 0,01 eurocent omdat de koper wil controleren of je te vertrouwen bent. De link in dit nep-betaalverzoek gaat echter niet naar de website van de bank, Tikkie of iDeal. Dit lijkt alleen maar zo. De URL verwijst naar een phishingsite waar de zogenoemde koper kan meekijken als jij de inloggegevens van je bank invult. Met jouw inloggegevens kan de koper daarna betalingen doen vanaf jouw rekening. Zo ben je te goeder trouw slachtoffer geworden van betaalverzoekfraude.
Dergelijke vormen van betaalverzoekfraude vinden plaats op verkoopplatforms zoals bijvoorbeeld Marktplaats, Vinted en Facebook Marketplace. Het cybercrimeteam van politie Limburg kreeg het thema betaalverzoekfraude in 2020 als aandachtsgebied en nam daarmee de regie over dit thema namens de politie. Zo werd er door het team inzichtelijk gemaakt hoe deze nieuwe vorm van cybercrime in zijn werk gaat en is onderzoek gedaan naar de slachtoffers.
Bij deze eerste analyse werd inzichtelijk gemaakt dat bij de meeste aangiftes van betaalverzoekfraude (90% in 2020) het contact via Marktplaats was ontstaan, maar dat de daadwerkelijke oplichting buiten het platform plaatsvond. De oplichter stuurt namelijk het nep-betaalverzoek vaak via een WhatsApp bericht en vraagt vervolgens op deze link te klikken. Het totale schadebedrag dat op die manier werd buitgemaakt was in deze periode tussen de 500.000 en 800.000 euro per maand.
Sylvia Laurensse van het cybercrimeteam van de politie in Limburg, besloot daarop samen met het Landelijk Meldpunt Internet Oplichting van de politie, contact te leggen met Marktplaats. ‘Bij het cybercrimeteam doen we niet alleen aan opsporing, maar zetten we ook stevig in op het voorkomen en verstoren van het criminele proces. Een belangrijk onderdeel van die laatste twee aspecten is de samenwerking met het bedrijfsleven. We kunnen cybercriminaliteit namelijk niet alleen bestrijden. Door het sluiten van slimme allianties willen we voorkomen en verstoren dat cybercriminelen slachtoffers weten te maken. Voor ons was het dan ook een logische stap om bij het signaleren van een stijging van het fenomeen betaalverzoekfraude via het handelsplatform Marktplaats contact te leggen met deze partij.’
Gijs van der Linden van het Landelijk Meldpunt Internetoplichting geeft aan dat er altijd nieuwe fenomenen blijven ontstaan. ‘Als die zich voordoen kijken we samen met betrokken partijen welke interventies hierbij het beste passen.’
‘Marktplaats wil consumenten en ondernemers een vertrouwde omgeving bieden voor online handel. De aanpak van criminaliteit op het platform heeft daarom continu de aandacht. Dat doen we onder andere door gebruikers te beschermen met technische maatregelen, ze bewust te maken en door dergelijke samenwerking met de politie justitie, toezichthouders en belangenverenigingen’, vertelt Maaike Veeling, woordvoerder van Marktplaats. ‘De politie deelde informatie over betaalverzoekfraude met ons en vulde dat aan met relevante inzichten in het oplichtingsproces van deze nieuwe vorm van cybercrime waarmee we aan de slag konden.’
Wat opviel in de analyse van het team was dat veel oplichters het eerste contact leggen door te reageren op een advertentie via de chatfunctie van Marktplaats, maar met een excuus het gesprek verplaatsen naar andere berichtenapps zoals WhatsApp. Hierdoor werd het voor het platform onmogelijk om vanaf dat moment nog in te grijpen. De oplichter stuurt het nep-betaalverzoek via WhatsApp en opereert zo buiten de veilige omgeving van het handelsplatform.
‘Naar aanleiding van de inzichten van het team hebben wij onder andere technische maatregelen doorgevoerd op het platform, waardoor bijvoorbeeld telefoonnummers van particuliere gebruikers niet langer automatisch zichtbaar werden bij plaatsing van een nieuwe advertentie’, vertelt Veeling. ‘Gebruikers van het platform moeten nu bewust kiezen om het telefoonnummer zichtbaar te maken en hierbij verplicht een voorlichtingstekst over deze vorm van fraude doorlopen. Daarnaast hebben wij via gebruikersemails en notificaties miljoenen gebruikers voorgelicht over deze vorm van fraude. Voor de inhoud van deze campagne hebben we wederom nauw samengewerkt met het team. Alle belangrijke tips en zijn te vinden op de speciale pagina over betaalverzoekfraude.’
Met deze ontwikkeling en verbeteringen, is de samenwerking tussen Marktplaats en de politie nog niet ten einde gekomen. Er wordt al ruim tien jaar door het Landelijk Meldpunt Internet Oplichting van de politie in samenwerking met Marktplaats continu onderzocht hoe fraude via handelsplatformen nog verder teruggebracht kan worden. Sinds 2018 is mede daardoor het aantal aangiftes van online fraude gehalveerd. Aangezien er steeds weer nieuwe vormen van online fraude ontstaan is het verkrijgen van beter inzicht in bankrekeningen van criminelen een belangrijke stap.
Laurensse: ‘Als politie hebben we een signalerende functie. Inmiddels hebben we ook bij andere handelsplatformen contact gelegd om kennis te delen over de manier waarop deze platformen worden misbruikt door criminelen. Overigens kunnen we die signalerende functie enkel uitvoeren wanneer we een goed informatiebeeld hebben. Dat wordt bepaald door aangiftes. We zien vaak dat mensen uit schaamte of onwetendheid geen aangifte doen. Het is ontzettend belangrijk dat slachtoffers dat wel doen, want juist door die aangiftes krijgen we een fenomeen in beeld en kunnen we de juiste prioriteiten leggen in de opsporing, preventie en verstoring. Dat is waar het allemaal mee begint: het doen van aangifte, wat voor betaalverzoekfraude ook online kan.’
Meer informatie over betaalverzoekfraude lees je hier. Ben je zelf slachtoffer van betaalverzoekfraude? Kijk dan wat je moet doen en hoe je aangifte kunt doen. Of lees meer over hoe je kunt voorkomen dat je slachtoffer wordt van betaalverzoekfraude.
Betaalverzoekfraude
Opsporing, verstoring en preventie
Inzet van Marktplaats
Technische maatregelen en tips
Aangifte doen loont
Meer informatie
Foto's
