Landelijk – Na jaren van toename lijkt het aantal geweldsaanwendingen door de politie te stabiliseren. In 2024 kwamen politieambtenaren bij ruim drie miljoen incidenten ter plaatse. In 36.151 gevallen werd daarbij geweld toegepast. Ter vergelijking: in 2023 gebeurde dat 35.989 keer. In minder dan één procent (0,74 procent) van alle meldingen waarbij de politie ter plaatse kwam, werd geweld gebruikt. De inzet van het vuurwapen daalde ten opzichte van eerdere jaren.
Volgens Peter Holla, landelijk portefeuillehouder geweld, is geweld het uiterste middel om situaties te de-escaleren. ‘Ons belangrijkste wapen blijft onze mond. Soms is dat niet voldoende en moet een agent in een fractie van een seconde beslissen om geweld in te zetten. Een geweldsmiddel kan ook de-escalerend werken. Dreigen met het stroomstootwapen is vaak al genoeg om de situatie onder controle te krijgen.’
Over de stabilisering van het geweldsgebruik zegt Holla: ‘Dat is een positieve ontwikkeling, maar waardoor het komt, weten we nog niet precies. Daar doen we aanvullend wetenschappelijk onderzoek naar.’
Fysiek geweld het meest toegepast
De meeste van deze geweldsaanwendingen vonden plaats tijdens het onder controle brengen van een verdachte. Het toepassen van fysiek geweld gebeurde 23.912 keer.
Het gebruik van het vuurwapen nam af in vergelijking met voorgaande jaren. In totaal gebruikten agenten 1760 keer hun vuurwapen, waarbij ze 214 keer gericht schoten. In 194 keer gevallen was dat om een ernstig gewond dier uit het lijden te verlossen en in 8 gevallen op een agressief dier gericht.
Overzicht van gebruikte basis geweldsmiddelen
- Wapenstok: 3167 keer
- Inzet stroomstootwapen: 1.114 keer
- Pepperspray: 749 keer
- Vuurwapen: 1760 keer
Meer incidenten met mensen met onbegrepen gedrag
In 38 procent van de geweldsincidenten ging het om mensen met onbegrepen gedrag – een stijging van ruim vier procent ten opzichte van 2023. Vaak gaat het om personen die psychisch in de war zijn. ‘Zulke situaties vragen om samenwerking met zorgpartners,’ zegt Holla. ‘Deze mensen hebben niet altijd politie, maar vooral hulp nodig.’ Holla vervolgt: ‘Personen met onbegrepen gedrag zijn vaak onberekenbaar en daarom gevaarlijk voor henzelf en hun omgeving.’
Toetsing en vakmanschap centraal
Agenten zijn bevoegd én getraind om geweld te gebruiken als de situatie dat vereist. Daarbij geldt dat zij niet meer geweld mogen gebruiken dan noodzakelijk is. Elke geweldsinzet wordt vastgelegd en getoetst. ‘We toetsen niet alleen juridisch, zoals proportionaliteit en zorgvuldigheid, maar ook vakinhoudelijk. Dat kan betekenen dat een geweldsaanwending juridisch juist is, maar dat deze niet voldoet aan de interne eisen, zoals de-escalatie of betrouwbaarheid,’ licht Holla toe. ‘Ook burgers zijn via de commissies geweldsaanwending betrokken bij de toetsing van geweldsaanwending.’
In 295 gevallen (0,82%) voldeed de geweldsaanwending niet of slechts deels aan de toetsingscriteria. ‘Geweldsbevoegdheid brengt grote verantwoordelijkheid met zich mee,’ aldus Holla. ‘Voor de legitimiteit van ons dagelijks optreden is het belangrijk dat we openheid geven, geweld toetsen en blijven leren.’
Klachten bij maatschappelijke onrust
Het aantal klachten over politiegeweld steeg, met name ging dit om maatschappelijke onrust en demonstraties, zoals bij de UvA en snelwegblokkades. Deze klachten worden onderzocht door het team Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK).
Leren van geweldsincidenten
Reflectie is een vast onderdeel na elk geweldsincident. Lessen uit incidenten worden besproken binnen teams, verwerkt in trainingen en kunnen leiden tot nieuw beleid. ‘Leren is voor ons net zo belangrijk als optreden,’ zegt Holla. Zo zijn aanbevelingen over opwindingsdelier – een acute medische noodsituatie – inmiddels opgenomen in het lesmateriaal en toegepast in de praktijk. Aanvullend wetenschappelijk onderzoek moet meer duidelijkheid geven over ontwikkelingen en gevolgen van geweldsgebruik. De resultaten daarvan worden in de loop van volgend jaar verwacht.
Foto's
